Vàng da: Triệu chứng, Nguyên nhân & Biện pháp khắc phục

Vàng da là một tình trạng sức khỏe trong đó da, lòng trắng của mắt và niêm mạc chuyển sang màu vàng do lượng bilirubin cao trong máu. Bilirubin là một sắc tố màu vàng tích tụ trong máu khi gan không thể phá vỡ các tế bào hồng cầu cũ.

Vàng da rất phổ biến ở trẻ sinh non, ảnh hưởng đến nam giới nhiều hơn nữ giới. Khoảng 60 phần trăm trẻ sơ sinh bị vàng da và mặc dù nó không phổ biến nhưng nó cũng có thể phát triển ở người lớn.

Nguyên nhân vàng da ở trẻ sơ sinh

Vàng da sinh lý

Khi còn trong bụng mẹ, gan của người mẹ loại bỏ bilirubin từ máu của em bé, nhưng đôi khi bilirubin sẽ tích tụ nếu gan của em bé không đủ phát triển để tự hoạt động. Dạng vàng da này là phổ biến nhất, phát triển trong vài ngày đầu sau khi sinh và tự khỏi khi gan của em bé trưởng thành.

Sữa mẹ

Trẻ sơ sinh bú sữa mẹ có thể bị vàng da do một số hóa chất trong sữa mẹ, điều này có thể ngăn gan bài tiết bilirubin hiệu quả. Tình trạng này là vô hại và tự khỏi trong 3-12 tuần.

Sinh non

Trẻ sinh non có thể có các cơ quan kém phát triển và thậm chí khó loại bỏ bilirubin ra khỏi cơ thể hơn trẻ sinh đủ tháng, dẫn đến vàng da.

Nhóm máu không phù hợp

Đây là một nguyên nhân hiếm gặp của bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh. Nhưng nếu em bé có nhóm máu khác với mẹ, các kháng thể trong cơ thể sẽ bắt đầu tấn công các tế bào hồng cầu của em bé.

Cephalohematoma

Nếu các bác sĩ sử dụng các dụng cụ trong quá trình sinh có thể làm đứt các mạch máu dưới da đầu. Nếu máu tích tụ dưới da, có thể làm tăng bilirubin và tăng nguy cơ vàng da. Cephalohematoma xảy ra từ 1 đến 2 phần trăm tổng số ca sinh sống.

Nguyên nhân vàng da ở người lớn

Trong khi vàng da phổ biến ở trẻ sơ sinh, các triệu chứng hiếm gặp hơn ở người lớn và có thể báo hiệu một tình trạng sức khỏe tiềm ẩn khác cản trở quá trình chuyển hóa và bài tiết bilirubin bình thường.

Viêm gan

Gây ra bởi vi rút, độc tố, nhiễm trùng, mất máu nghiêm trọng và rượu, viêm gan là tình trạng viêm có thể làm tổn thương gan theo thời gian, dẫn đến vàng da. Viêm gan siêu vi cấp tính là nguyên nhân phổ biến của bệnh vàng da ở người trẻ và khỏe mạnh.

Bệnh gan do rượu

Vàng da cũng có thể phát triển do các vấn đề về gan liên quan đến rượu, chẳng hạn như xơ gan do rượu và viêm gan do rượu. Uống nhiều rượu dẫn đến viêm gan.

Các ống dẫn mật bị tắc

Đường mật là những ống mỏng vận chuyển mật từ gan đến ruột non. Ung thư , bệnh gan hiếm gặp và sỏi mật có thể gây tắc nghẽn và tích tụ bilirubin trong máu, dẫn đến vàng da.

Ung thư tuyến tụy

Thống kê cho thấy ung thư tuyến tụy là loại ung thư phổ biến thứ mười ở nam giới và thứ chín ở phụ nữ. Vàng da thường là một trong những triệu chứng sớm nhất của ung thư tuyến tụy và là kết quả khi ung thư bắt đầu di căn đến gan. Ung thư tuyến tụy là một trong những nguyên nhân gây tắc nghẽn ống mật, khiến gan không thể loại bỏ bilirubin và tiết mật đúng cách.

Thuốc men

Mặc dù nhiều loại thuốc khác nhau có thể ảnh hưởng đến chức năng gan, nhưng chỉ có một số ít gây tổn thương đủ để dẫn đến vàng da. Penicillin, ngừa thai và steroid có liên quan đến tổn thương gan. Cụ thể, ngộ độc acetaminophen là một trong những nguyên nhân phổ biến gây tổn thương gan do thuốc.

Chứng tan máu, thiếu máu

Vàng da là một trong những triệu chứng của bệnh thiếu máu huyết tán, trong đó cơ thể phá hủy các tế bào hồng cầu nhưng không thể thay thế chúng đủ nhanh. Nó làm giảm số lượng tế bào hồng cầu trong tuần hoàn, làm tăng bilirubin gián tiếp. Dạng thiếu máu này đôi khi có thể xảy ra ở trẻ sơ sinh do nhóm máu không phù hợp giữa em bé và mẹ của nó. Những lần khác bệnh nhân có được nó từ các yếu tố khác.

Các nguyên nhân khác

Hội chứng Dubin-Johnson

Là một dạng bệnh vàng da mãn tính hiếm gặp và di truyền, hội chứng Dubin-Johnson thường ảnh hưởng đến thanh thiếu niên và thanh niên, nhưng đôi khi nó có thể ảnh hưởng đến trẻ sơ sinh. Nó được gây ra bởi một đột biến di truyền làm cho bilirubin tích tụ. Vàng da thường là đặc điểm duy nhất của hội chứng Dubin-Johnson.

Hội chứng Crigler-Najjar

Cũng do đột biến gen gây ra, hội chứng Crigler-Najjar ảnh hưởng đến enzym xử lý bilirubin để tạo ra sự tích tụ tăng lên.

Vàng da giả

Vàng da giả là vô hại. Trong trường hợp này, da vàng lên không phải do dư thừa bilirubin, mà là do các yếu tố khác, chẳng hạn như bệnh Addison ( x ), chứng biếng ăn , sản phẩm nhuộm da dạng xịt hoặc lượng beta-carotene dư thừa do ăn nhiều dưa, cà rốt và bí ngô.

Các triệu chứng của bệnh vàng da

Dấu hiệu chính của bệnh vàng da là vàng da và mắt. Một số triệu chứng khác nhau giữa các trường hợp ngắn hạn và các trường hợp nghiêm trọng hơn hoặc giữa người lớn và trẻ sơ sinh. Ngoài da và mắt bị vàng, một số triệu chứng phổ biến bao gồm:

Phân nhạt màu

Nước tiểu đậm

Giảm cân

Sốt

Đau đầu

Đau bụng

Ngứa da do nhiễm trùng

Mệt mỏi

Nôn mửa

Trẻ sơ sinh bị vàng da cũng sẽ khó bú, cáu gắt hoặc không thể tăng cân, trong trường hợp nặng hơn.

Kernicterus

Tình trạng này phát triển ở trẻ sơ sinh khi vàng da nặng không được điều trị và bilirubin lan đến não.

Chẩn đoán bệnh vàng da

Khi chẩn đoán vàng da, bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng và tiền sử sức khỏe của bệnh nhân trước khi thực hiện các xét nghiệm khác.

Xét nghiệm máu

Công thức máu toàn bộ (CBC) - đo các thành phần của máu, bao gồm mức tiểu cầu, bạch cầu và hồng cầu

Xét nghiệm máu Bilirubin - đo nồng độ bilirubin

Kiểm tra hình ảnh

Siêu âm - sử dụng sóng âm thanh để quan sát tuyến tụy, túi mật và gan ( x )

Chụp cắt lớp vi tính (CT) - hiển thị hình ảnh của các khu vực khác nhau của cơ thể để tìm bất thường trong tuyến tụy hoặc gan

Hình ảnh cộng hưởng từ (MRI) - cung cấp hình ảnh chi tiết của đường mật ( x )

Điều trị

Nếu tình trạng nhẹ, nó có thể tự khỏi. Trường hợp người lớn thường không cần điều trị, nhưng trường hợp trẻ sơ sinh có thể có nhiều severe.Treatment thường nhằm mục đích giảm bớt nguyên nhân của tình trạng này chứ không phải chỉ là triệu chứng của:

Cho trẻ bú thường xuyên hơn để tạo ra nhiều chất thải hơn và đào thải bilirubin

Hút sữa, thay vì cho con bú, sữa mẹ

Đèn chiếu

Xét nghiệm máu

Truyền máu

Tăng cường chất sắt

Thuốc kháng vi-rút hoặc thuốc steroid cho bệnh viêm gan

Loại bỏ mọi vật cản

Thay đổi hoặc tránh một số loại thuốc

Điều trị tự nhiên cho vàng da

Làm sạch gan và túi mật với muối epsom

Giải độc gan với các thảo được tự nhiên như cà gai leo, diệp hạ châu, kế sữa, bồ công anh…

Bổ sung cho bệnh vàng da

Riboflavin (Vitamin B2)

Vitamin B2 được sử dụng để điều trị bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh. Riboflavin là một loại vitamin nhạy cảm với ánh sáng được sử dụng trong liệu pháp đèn chiếu.

Vitamin B12

Da bị vàng thường do thiếu Vitamin B12. Tăng lượng vitamin B12 có thể là giải pháp đơn giản nhất để giảm sự xuất hiện của vàng da.

Vitamin D

Mức vitamin D thấp có liên quan đến sự tiến triển của một số bệnh gan và kết quả là vàng da. Giữ mức Vitamin D ổn định có thể giúp kiểm soát các triệu chứng của các vấn đề về gan, bao gồm cả da vàng.

Điểm mấu chốt

Vàng da là một tình trạng sức khỏe đặc trưng bởi da và mắt bị vàng do tích tụ bilirubin trong da và màng nhầy. Vàng da thường gặp nhất ở trẻ sơ sinh, đặc biệt là ở trẻ sơ sinh bú sữa mẹ, nhẹ cân hoặc sinh non. Nó phát triển trong vòng tuần đầu tiên sau khi sinh và thường biến mất trong vòng một hoặc hai tuần nữa.

Điều trị vàng da ở người lớn phụ thuộc vào nguyên nhân hoặc tình trạng cơ bản, cho dù cần dùng thuốc hay phẫu thuật. Kết hợp với điều trị, bổ sung cung cấp hiệu quả chất dinh dưỡng và tăng cường sức khỏe tổng thể.