Sai lầm về dinh dưỡng

Lầm tưởng : Nếu một người có một chế độ ăn uống lành mạnh thì không cần bổ sung gì.

Sự thật: Nếu bạn cho một nhóm lớn người tuân theo cùng một chế độ ăn kiêng và chương trình tập thể dục bất kỳ mà bạn cho là lành mạnh, một số nhất định sẽ vẫn bị huyết áp cao hoặc thấp, lượng đường trong máu cao hoặc thấp, trong khi số còn lại có thể phát triển bệnh viêm khớp, bệnh tim mạch, ung thư, bệnh tâm thần hoặc các tình trạng y tế khác. Hầu hết các tình trạng bệnh liên quan đến dinh dưỡng ở thế giới không phải do thiếu hụt dinh dưỡng mà do dinh dưỡng không cân bằng, các rối loạn chuyển hóa gây ra dinh dưỡng thiếu hụt sau khi kém hấp thu các chất dinh dưỡng nhất định.

Sự mất cân bằng cơ thể liên quan đến tuổi tác và suy giảm chức năng các bộ phận cơ thể cũng ảnh hưởng đến nhu cầu dinh dưỡng. Ngay cả một chế độ ăn uống "lành mạnh" hoặc các công thức đa vitamin / khoáng chất tiêu chuẩn sẽ không hữu ích trong nhiều trường hợp vì các chất dinh dưỡng từ không được tùy chỉnh để phù hợp với nhu cầu của bệnh nhân, do đó mức dinh dưỡng bất thường vẫn không thay đổi.

Bổ sung chỉ từng cá nhân, dựa trên hóa học cơ thể và nền tảng di truyền có khả năng tốt nhất để giải quyết những bệnh tật do dinh dưỡng, trong khi cụ thể thay đổi chế độ ăn uống hoặc các chương trình dinh dưỡng một mình có thể hữu ích trong điều kiện y tế ít nghiêm trọng.

Quan niệm: “Ăn chay” sẽ giúp bạn giảm cân và khỏe mạnh hơn.

Sự thật: Một số nghiên cứu cho thấy rằng một kế hoạch ăn chay lành mạnh, hoặc một kế hoạch được tạo thành từ các thực phẩm chủ yếu từ thực vật có liên kết bên ngoài NIH, có thể liên quan đến việc giảm mức độ béo phì, giảm huyết áp và giảm nguy cơ mắc bệnh tim. Nhưng ăn chay sẽ chỉ dẫn đến giảm cân nếu bạn giảm tổng lượng calo nạp vào. Một số người ăn chay có thể lựa chọn thực phẩm có thể dẫn đến tăng cân, chẳng hạn như ăn nhiều thực phẩm chứa nhiều đường, chất béo và calo.

Ăn một lượng nhỏ thịt nạc cũng có thể là một phần của kế hoạch giảm hoặc duy trì cân nặng lành mạnh. Hướng dẫn Chế độ ăn uống của Hoa Kỳ 2015-2020 có thêm thông tin về việc bao gồm thịt như một phần của kế hoạch ăn uống lành mạnh.

MẸO: Nếu bạn chọn theo một kế hoạch ăn chay, hãy đảm bảo rằng bạn nhận đủ các chất dinh dưỡng cần thiết để cơ thể khỏe mạnh.

Lầm tưởng : Chế độ ăn giàu protein hoặc ít carbohydrate là cách giảm cân lành mạnh.

Thực tế: Các tác động lâu dài đến sức khỏe của chế độ ăn giàu protein / ít carbohydrate vẫn chưa được biết rõ. Nhưng nhận hầu hết lượng calo hàng ngày của bạn từ thực phẩm giàu protein như thịt, trứng và pho mát không phải là một kế hoạch ăn uống cân bằng. Bạn có thể đang ăn quá nhiều chất béo và cholesterol, có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim. Bạn có thể ăn quá ít trái cây, rau và ngũ cốc, có thể dẫn đến táo bón do thiếu chất xơ. Theo một chế độ ăn giàu protein / ít carbohydrate cũng có thể khiến bạn cảm thấy buồn nôn, mệt mỏi và suy nhược. Ăn ít hơn 130 gam carbohydrate mỗi ngày có thể dẫn đến sự tích tụ xeton trong máu của bạn. Xeton là chất béo được phân hủy một phần. Sự tích tụ của những chất này trong máu của bạn (được gọi là ketosis) có thể khiến cơ thể bạn sản sinh ra lượng axit uric cao, là một yếu tố nguy cơ gây bệnh gút (sưng đau các khớp) và sỏi thận. Ketosis có thể đặc biệt nguy hiểm đối với phụ nữ mang thai và những người mắc bệnh tiểu đường hoặc bệnh thận. Đảm bảo thảo luận về bất kỳ thay đổi nào trong chế độ ăn uống của bạn với chuyên gia chăm sóc sức khỏe, đặc biệt nếu bạn có các tình trạng sức khỏe như bệnh tim mạch, bệnh thận hoặc tiểu đường loại 2.

Lời khuyên: Chế độ ăn giàu protein / ít carbohydrate thường ít calo vì lựa chọn thực phẩm bị hạn chế nghiêm ngặt, vì vậy chúng có thể gây giảm cân trong thời gian ngắn. Nhưng một kế hoạch ăn uống giảm calo bao gồm lượng carbohydrate, protein và chất béo được khuyến nghị cũng sẽ cho phép bạn giảm cân. Bằng cách tuân theo một kế hoạch ăn uống cân bằng, bạn sẽ không phải ngừng ăn toàn bộ các loại thực phẩm, chẳng hạn như ngũ cốc nguyên hạt, trái cây và rau - và bỏ lỡ các chất dinh dưỡng quan trọng mà chúng chứa. Bạn cũng có thể thấy dễ dàng hơn khi thực hiện một chế độ ăn kiêng hoặc kế hoạch ăn uống bao gồm nhiều loại thực phẩm hơn.

Những lầm tưởng về dinh dưỡng sẽ phá hủy sức khỏe bạn.

Lầm tưởng: Một số loại thực phẩm, như bưởi, cần tây hoặc súp bắp cải, có thể đốt cháy chất béo và khiến bạn giảm cân.

Sự thật: Không có loại thực phẩm nào có thể đốt cháy chất béo. Một số thực phẩm có caffeine có thể tăng tốc độ trao đổi chất (cách cơ thể bạn sử dụng năng lượng, hoặc calo) trong một thời gian ngắn, nhưng chúng không làm giảm cân.

Lời khuyên: Cách tốt nhất để giảm cân là cắt giảm lượng calo nạp vào cơ thể và hoạt động thể chất nhiều hơn.

Sự thật về đo lường calorie, ăn chay và ăn đồ địa phương

Trong thế kỷ 21, khi béo phì và các bệnh liên quan đã gia tăng đến mức trở thành dịch bệnh thì sức khỏe tốt có đơn giản chỉ là ăn ít hơn và tập thể dục nhiều hơn?

Theo giáo sư Tim, nhiều khuyến nghị về chế độ ăn thường có cơ sở khoa học kém, lạc hậu hoặc thiên lệch. Những lầm tưởng thâm căn cố đế trong tâm trí và rất khó lay chuyển về thực phẩm đã tác động đến tất cả chúng ta, ví dụ như bữa sáng là bữa ăn quan trọng nhất, chất béo có hại, cá có lợi cho sức khỏe…

Vì sao chúng ta lại có những hiểu lầm sâu sắc về khoa học thực phẩm như vậy?

Dinh dưỡng học từ lâu đã bị coi thường trong y học. Mãi đến những năm 1970, dinh dưỡng mới trở thành một lĩnh vực nghiên cứu nghiêm túc ở các nước. Do vậy, dinh dưỡng là một ngành khoa học tương đối mới và vô cùng phức tạp.

Khoa học hiện đại cho thấy, phản ứng trao đổi chất của mỗi chúng ta với cùng một loại thực phẩm là khác nhau nên không có khuyến nghị ăn uống nào là đúng với tất cả mọi người.

Khoa học đang phát triển với tốc độ chưa từng có và những nghiên cứu dinh dưỡng mới nhất áp dụng các tiến bộ về trí tuệ nhân tạo và khoa học công dân đang giúp chúng ta thay đổi những niềm tin cốt lõi xưa nay.

Người ta đã chứng minh được nhiều điều hoàn toàn ngược lại với những niềm tin cốt lõi quen thuộc:

- Không có một chế độ ăn hoàn hảo mà quan trọng là sự đa dạng để duy trì quần thể vi khuẩn ruột lành mạnh.

- Có thể kiểm soát tiểu đường bằng cách hạn chế ăn tinh bột và tăng cường chất béo.

- Chất béo giúp chúng ta chống lại bệnh tim và tiểu đường chứ không phải là "ác quỷ".

Bạn nên đo lường lượng calo nạp vào cơ thể

Theo giáo sư Tim, các con số calo nên dung nạp hàng ngày cho người trưởng thành - theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới WHO là 2.500 calo ở nam và 2.000 calo ở nữ - đều dễ gây hiểu lầm và tệ hơn, chúng còn có thể gây hại. Nhận thức phổ biến là, calo là phép đo chính xác về cách thực phẩm làm chúng ta béo lên.

Thực tế là, mối quan hệ giữa giá trị nhiệt lượng của một bữa ăn và cơ thể mỗi người phức tạp hơn chúng ta nghĩ. Tỷ lệ trao đổi chất cơ bản và cách đốt cháy năng lượng ở mỗi người là khác nhau. Mọi phép đo lường calo đều chỉ là ước tính, việc cho rằng món chứa lượng calo ít hơn sẽ có lợi hơi thực sự nực cười.

Cách cơ thể sử dụng và tích trữ năng lượng từ bắp luộc nguyên trái và ngũ cốc bắp (cornflake) là khác nhau. Vậy mà ta vẫn áp dụng thứ giả thuyết đơn giản, cho rằng lượng năng lượng hấp thụ từ cùng một thứ sẽ tương đương. Cách nấu nướng sẽ làm thay đổi cấu trúc của thực phẩm và quan trọng hơn, sự tinh chế sẽ phá hủy cấu trúc phức tạp của tế bào thực vật và động vật, biến thực phẩm thành một đống nhầy không có giá trị dinh dưỡng.

Calo có lợi cho ngành công nghiệp thực phẩm và giúp cơ quan quản lý đưa ra một con số định lượng được. Nhưng với người tiêu dùng thì calo là một thảm họa. Chúng ta đã bị lừa để tin vào đơn vị đo lường ảnh hưởng của thức ăn và ăn các loại thực phẩm siêu chế biến.

Con người chúng ta phức tạp hơn những chiếc xe có đồng hồ đo nhiên liệu chuẩn. Thay vì dựa vào một con số chung chung không chính xác, chúng ta cần học cách hiểu cơ thể chính mình và biết cơ thể mình cần gì.

Ăn chay là chế độ ăn lành mạnh nhất

Thống kê từ năm 2014 đến 2019 ở Anh cho thấy, tỉ lệ người ăn chay vì lợi ích sức khỏe, ủng hộ quyền động vật và bảo vệ môi trường ở xứ sương mù đã tăng lên 4 lần. Ăn chay tốt cho các loài động vật và môi trường nhưng ở góc độ khoa học, lợi ích sức khỏe của nó chưa rõ ràng.

Đã có một số nghiên cứu cho thấy chế độ ăn giàu thực vật (plant-based diet) làm giảm nguy cơ bệnh tim mạch nhưng không làm tăng tuổi thọ của người ăn chay. Tỉ lệ tử vong ở người ăn chay và không ăn chay trong một nghiên cứu trên 5.200 trường hợp ở Anh là như nhau. Những người ăn chay có thể nhận protein cần thiết từ đậu và ngũ cốc nhưng lại có xu hướng bị giảm vitamin B12 và sắt. Trẻ em ăn chay từ nhỏ thường nhỏ con hơn và hàm lượng một số chất dinh dưỡng quan trọng bị thấp đi.

Trước xu hướng ăn chay, nhiều sản phẩm thay thế có nguồn gốc thực vật được các nhà sản xuất tung ra thị trường nhưng chúng thường bị tinh chế và chứa đầy muối, đường, chất bảo quản.

Điểm tích cực nhất của các chế độ ăn chay là tiêu thụ nhiều thực vật - thức ăn thiết yếu cho sức khỏe tốt vì cung cấp hàm lượng chất xơ cao được các vi sinh vật trong ruột ưa thích. Nhưng trong chế độ ăn giàu đạm cũng vẫn có thể có nhiều rau, và người ăn vẫn có thể có được những lợi ích tương tự. Không thể khẳng định ăn chay tốt hơn được.

Ngoài ra, có nhiều lý do để cân nhắc giảm thịt và sữa. Chúng ta không cần nhiều protein như được khuyến nghị, và tương lai của hành tinh phụ thuộc vào việc tất cả chúng ta ăn ít thịt hơn.

Đơn giản là, bạn đừng để mình bị lừa để tin rằng ăn chay là chế độ ăn tiêu biểu cho sức khỏe.

Đồ địa phương luôn là tốt nhất

Trung bình, thực phẩm tại Mỹ di chuyển 2.400 km trước khi có mặt trên bàn ăn. Số km mà một số loại táo đã du lịch đến Anh là 16.000 km; tỷ lệ nhập khẩu táo của nước Anh là 70%, dù họ từng sản xuất hầu hết các loại táo trên thế giới.

Chi phí môi trường, xã hội và kinh tế về vận chuyển thực phẩm trên quy mô toàn cầu là một con số cực kỳ lớn. Trong nỗ lực giảm bớt các chi phí trên, giúp đỡ môi trường, nền kinh tế và người sản xuất, nhiều người tiêu dùng có lương tâm cố gắng mua thực phẩm địa phương.

Điều này nghe đơn giản nhưng có chắc chắn rằng nó chỉ có mặt tốt chứ không xấu?

Theo một nghiên cứu trên Semantic Scholar năm 2009, ăn thịt cừu New Zealand lại là giải pháp thân thiện môi trường hơn ăn thịt cừu xứ Wales nội địa.

Nên nhớ là số lượng thịt được vận chuyển qua chặng đường dài là một con số rất lớn. Cừu được nuôi ở các trang trại thủy điện có hiệu năng sinh thái. Ở nơi cỏ mọc lâu hơn do khí hậu tốt hơn chút ít, cừu vận động nhiều hơn nên cần ít thức ăn bổ sung hơn. Tương tự, cà chua trong khí hậu nắng ấm ở Tây Ban Nha sẽ bền vững hơn cà chua trồng trong nhà kính có lò sưởi ở Anh.

Theo số liệu năm 2005 thì tại Anh, thực phẩm di chuyển di chuyển gần 48 tỷ km để đến được bàn ăn, thực phẩm nội địa chiếm 82% trong tổng số quãng đường di chuyển được. Hơn 50% trong số đó là đường đi từ nhà đến cửa hàng bán thực phẩm địa phương. Ta thấy việc mua thực phẩm do địa phương sản xuất có thể giảm quãng đường thực phẩm đi từ đồng áng về đến bàn ăn, nhưng rồi những lợi ích cho môi trường lại bị che mờ bởi ô nhiễm sinh ra từ hàng chục, hàng trăm chuyến đi chợ mỗi ngày.

Mặc dù vậy, chắc chắn đồ địa phương vẫn có thể là tốt nhất khi được sản xuất theo mùa, các phương thức vận chuyển, giao hàng và thu gom được lựa chọn một cách thông minh.

Đồ địa phương có thể là tốt nhất nhưng điều này không phải lúc nào cũng đúng. Bạn cần đảm bảo 3 yếu tố sau: chọn thực phẩm biết rõ nơi sản xuất, được sản xuất theo mùa và chế biến tối thiểu.

Sự thật về nước uống, chế độ ăn và tập thể thao

Bạn cần uống đủ 8 cốc nước mỗi ngày

Nước là thành phần thiết yếu của sự sống. Nhiều khuyến nghị tổng quát khuyên chúng ta phải uống ngày càng nhiều hơn, với các hướng dẫn hiện nay là uống tối thiểu 8 ly một ngày. Nhưng có bằng chứng nào cho thấy ta ngày một thiếu nước và "khô héo" hơn xưa?

Câu trả lời ngắn là "không". Khảo sát kéo dài 10 năm trên người cao tuổi không cho thấy nước có tác dụng tốt lên khả năng lọc của thật lẫn việc kéo dài tuổi thọ. Các công ty nước đóng chai đã thuyết phục chúng ta tin rằng mình cần uống nhiều nước hơn, nước khoáng đóng chai đắt tiền sẽ tốt hơn. Ngày nay, chúng ta uống nước đóng chai nhiều hơn bao giờ hết. Ngành công nghiệp sản xuất nước sạch phát triển nhanh chóng, tăng tốc 10% hàng năm và theo dự báo, thị trường toàn cầu năm 2025 sẽ đạt mốc 215 tỷ USD.

Thế nhưng nghiên cứu tại Mỹ và các nước Châu Âu cho thấy nước máy hiện nay hoàn toàn an toàn, nước có thêm florua lại còn tốt cho sức khỏe răng. 

Nhiều nghiên cứu phát hiện ra dấu vết của các loại dược phẩm thông thường ở cả nước máy lẫn nước đóng chai với hàm lượng như nhau. Hàm lượng các hóa chất trong nước máy như clo quá nhỏ để tạo ra sự khác biệt đáng chú ý với sức khỏe của bạn.

Nước đóng chai cũng không ngon hơn nước máy. Theo các thử nghiệm nếm thử mùi vị, người tham gia co điểm nước máy cao hơn hầu hết các loại nước khoáng. Gắn bó với nước máy sẽ giúp bạn giảm chi phí môi trường toàn cầu hàng năm lên đến nửa nghìn tỷ chai nhựa và đứng vững trước sức mạnh tiếp thị của các công ty.

Tất cả chúng ta cần tuân thủ chế độ ăn giống nhau

Đây là những điều mà chúng ta đã được khuyên bảo trong 50 năm qua:

- Lượng calo, chất béo, protein và tinh bột cần thiết để khỏe mạnh.

- Tránh chất béo bão hòa, ăn thực phẩm ít chất béo, bơ thực vật thay cho bơ động vật, ăn nhiều rau củ có tinh bột.

- Ăn ít, thường xuyên và không bao giờ bỏ qua bữa sáng.

Giáo sư Tim cho rằng, không có chứng cớ khoa học nào đủ vững chãi để ủng hộ các khuyến nghị trên, và nhiều mục đã bị khoa học gần đây bác bỏ. Do đó, không có gì ngạc nhiên khi tỉ lệ béo phì của chúng ta đã tăng gấp ba lần trong thời gian này. Chúng ta quên mất rằng mỗi người đều là một cá thể độc nhất, đồng thời quên luôn cả ảnh hưởng của ngành công nghiệp thực phẩm lên nhận thức và cơ thể mỗi người.

Trong nghiên cứu PREDICT 1 2020 của nhóm giáo sư Tim, trong 1.000 người ăn những bữa ăn giống nhau, không ai có kết quả giống nhau khi được kiểm tra các phản ứng máu, chuyển hóa và phản ứng viêm, ngay cả những cặp song sinh giống hệt nhau.

Một số người phản ứng không tốt với chất béo, một số khác phản ứng không tốt với tinh bột. Những phản ứng máu trong ngắn hạn sẽ dẫn đến tăng cân và các vấn đề về trao đổi chất. Trong các thử nghiệm ngẫu nhiên gần đây về chế độ ăn như DIETFITS năm 2018, các nhà nghiên cứu không tìm thấy khác biệt nào sau một năm khi so sánh hai chế độ ăn giàu chất béo và ít chất béo nhưng lại có sự khác biệt rất lớn giữa các nhóm trong cùng một chế độ.

Hiện nay, chúng ta đang ở trong kỷ nguyên dinh dưỡng được cá nhân hóa, nơi mà hầu hết các hướng dẫn ăn uống lạc hậu nói trên có thể được đưa vào bảo tàng lịch sử.

Hiện nay, chúng ta có thể đo phản ứng với thức ăn trong thời gian thực bằng máy theo dõi đường huyết và kiểm tra mức độ béo phì bằng xét nghiệm máu tại nhà. Ngoài ra, kiểm tra vi khuẩn đường ruột sẽ giúp bạn có một dự báo tốt về khả năng phản ứng với các loại thực phẩm khác nhau của mình.

Điều quan trọng là, hãy nhận thức bạn là duy nhất. Hãy lắng nghe cơ thể bạn nhiều hơn và bớt ăn theo những giáo điều lỗi thời. Hãy thử nghiệm các loại thực phẩm khác nhau, thời gian dùng bữa khác nhau, và thử nghiệm cả nhịn ăn gián đoạn để xem bạn sẽ cảm thấy như thế nào. Nếu bạn ăn đa dạng các loại rau củ và hướng tới việc đem lại hạnh phúc cho các vi khuẩn đường ruột của bạn, hướng đi của bạn vẫn sẽ đúng.

Tập thể dục giúp bạn giảm cân

Trong nhiều thập kỷ, các công ty nước giải khát đã tạo nên "thần thoại" này bằng cách tài trợ cho khoa học đề nghị bạn tin rằng, chỉ khi tập thể dục nhiều hơn thì chúng ta mới có thể dùng nhiều đồ uống có đường và đồ ăn nhẹ như chúng ta muốn. Sự thật là, với hầu hết mọi người không thể sống khỏe nếu ăn linh tinh, và lựa chọn thực phẩm tốt sẽ quan trọng hơn việc đăng ký làm thành viên phòng gym.

Việc thường xuyên tập thể dục chắc chắn giúp bạn khỏe mạnh hơn, giảm nhiều bệnh thông thường. Tuy nhiên, đó không phải là cách thức giảm cân đúng đắn như người ta thường nói.

Nếu bạn không phải là một vận động viên chuyên nghiệp hoặc thường xuyên chạy marathon, nhiều khả năng tập thể thao sẽ làm giảm sút khả năng trao đổi chất của bạn, khiến bạn đói và ăn nhiều hơn. Hệ quả là, lượng calo mà bạn đốt cháy khi tập thể thao sẽ ít hơn so với khi bạn nghỉ ngơi.

 

Hoại tử: Nguyên nhân, triệu chứng và điều trị

Hoại tử là tình trạng mô cơ thể chết do thiếu máu lưu thông hoặc nhiễm trùng do vi khuẩn nghiêm trọng. Hoại tử thường ảnh hưởng đến cánh tay và chân, bao gồm cả ngón chân và ngón tay, nhưng nó cũng có thể xảy ra ở các cơ và các cơ quan bên trong cơ thể, chẳng hạn như túi mật.

Nguy cơ hoại tử của bạn cao hơn nếu bạn có một tình trạng tiềm ẩn có thể làm hỏng mạch máu và ảnh hưởng đến lưu lượng máu, chẳng hạn như bệnh tiểu đường hoặc động mạch cứng (xơ vữa động mạch).

Điều trị chứng hoại tử bao gồm phẫu thuật để khôi phục lưu lượng máu và loại bỏ mô chết, thuốc kháng sinh nếu bị nhiễm trùng và liệu pháp oxy cao áp. Hoại tử được xác định và điều trị càng sớm, cơ hội phục hồi của bạn càng cao.

Các triệu chứng

Khi chứng hoại tử ảnh hưởng đến da của bạn, các dấu hiệu và triệu chứng có thể bao gồm:

·         Da đổi màu - từ nhợt nhạt đến xanh lam, tím, đen, đồng hoặc đỏ, tùy thuộc vào loại hoại tử mà bạn mắc phải

·         Sưng tấy

·         Rộp

·         Đau đột ngột, dữ dội, kèm theo cảm giác tê

·         Tiết dịch có mùi hôi chảy ra từ vết loét

·         Da mỏng, bóng, hoặc da không có lông

·         Da cảm thấy mát hoặc lạnh khi chạm vào

Nếu bạn mắc một loại hoại tử ảnh hưởng đến các mô bên dưới bề mặt da, chẳng hạn như hoại tử do khí hoặc hoại tử bên trong, bạn cũng có thể bị sốt nhẹ và thường cảm thấy không khỏe.

Nếu vi trùng gây ra chứng hoại tử lan truyền khắp cơ thể bạn, có thể xảy ra sốc nhiễm trùng. Các dấu hiệu và triệu chứng của sốc nhiễm trùng bao gồm:

·         Huyết áp thấp

·         Sốt, mặc dù một số người có thể có nhiệt độ cơ thể thấp hơn mức bình thường 98,6 F (37 C)

·         Nhịp tim nhanh

·         Lâng lâng

·         Hụt hơi

·         Sự hoang mang

Khi nào đến gặp bác sĩ

Hoại tử là một tình trạng nghiêm trọng và cần được điều trị khẩn cấp. Gọi cho bác sĩ của bạn ngay lập tức nếu bạn bị đau dai dẳng, không rõ nguyên nhân ở bất kỳ vùng nào trên cơ thể cùng với một hoặc nhiều dấu hiệu và triệu chứng sau:

·         Sốt dai dẳng

·         Các thay đổi về da - bao gồm đổi màu, nóng lên, sưng tấy, mụn nước hoặc tổn thương - sẽ không biến mất

·         Tiết dịch có mùi hôi chảy ra từ vết loét

·         Đau đột ngột tại vị trí phẫu thuật hoặc chấn thương gần đây

·         Da nhợt nhạt, cứng, lạnh và tê

Nguyên nhân

Nguyên nhân của chứng hoại tử bao gồm:

·         Thiếu máu. Máu của bạn cung cấp oxy và chất dinh dưỡng cho cơ thể của bạn. Nó cũng cung cấp cho hệ thống miễn dịch của bạn các kháng thể để ngăn ngừa nhiễm trùng. Nếu không có nguồn cung cấp máu thích hợp, các tế bào của bạn không thể tồn tại và mô của bạn bị phân hủy.

·         Sự nhiễm trùng. Nhiễm trùng do vi khuẩn không được điều trị có thể gây hoại tử.

·         Chấn thương do chấn thương. Vết thương do súng bắn hoặc vết thương dập nát do va chạm xe có thể gây ra vết thương hở để vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể. Nếu vi khuẩn lây nhiễm sang các mô và vẫn không được điều trị, bệnh hoại tử có thể xảy ra.

Các loại hoại tử

·         Hoại tử khô. Loại hoại tử này bao gồm da khô và teo lại, trông từ nâu đến xanh tía hoặc đen. Hoại tử khô có thể phát triển chậm. Nó xảy ra phổ biến nhất ở những người mắc bệnh tiểu đường hoặc bệnh mạch máu, chẳng hạn như xơ vữa động mạch.

·         Hoại tử ướt. Hoại tử được gọi là ướt nếu có nhiễm trùng do vi khuẩn trong mô bị ảnh hưởng. Sưng tấy, phồng rộp và xuất hiện ẩm ướt là những đặc điểm chung của bệnh hoại tử dạng ướt.

Hoại tử ướt có thể phát triển sau một vết bỏng nặng, tê cóng hoặc chấn thương. Nó thường xảy ra ở những người bị bệnh tiểu đường, những người vô tình bị thương ở ngón chân hoặc bàn chân. Hoại tử ướt cần được điều trị ngay lập tức vì nó lây lan nhanh và có thể gây chết người.

·         Hoại tử khí. Hoại tử do khí thường ảnh hưởng đến mô cơ sâu. Nếu bạn bị hoại tử do khí, bề mặt da của bạn có thể trông bình thường lúc đầu.

Khi tình trạng tồi tệ hơn, da của bạn có thể trở nên nhợt nhạt và sau đó chuyển sang màu xám hoặc đỏ tía. Da có thể nổi bọt và có thể phát ra âm thanh tanh tách khi bạn ấn vào vì có khí bên trong khăn giấy.

Hoại tử khí hư thường gặp nhất là do nhiễm một loại vi khuẩn có tên là Clostridium perfringens. Vi khuẩn tập trung trong vết thương hoặc vết thương phẫu thuật không có nguồn cung cấp máu. Nhiễm trùng do vi khuẩn tạo ra độc tố giải phóng khí và gây chết mô. Giống như hoại tử ướt, hoại tử do khí là một tình trạng nguy hiểm đến tính mạng.

·         Hoại tử bên trong. Hoại tử ảnh hưởng đến một hoặc nhiều cơ quan của bạn, chẳng hạn như ruột, túi mật hoặc ruột thừa, được gọi là hoại tử bên trong. Loại hoại tử này xảy ra khi dòng chảy của máu đến cơ quan nội tạng bị tắc nghẽn - ví dụ: khi ruột của bạn phình ra qua một vùng cơ bị suy yếu ở vùng dạ dày (thoát vị) và bị xoắn.

Nếu không được điều trị, hoại tử bên trong có thể gây chết người.

·         Chứng hoại tử của Fournier. Chứng hoại tử của Fournier liên quan đến cơ quan sinh dục. Đàn ông thường bị ảnh hưởng nhiều hơn, nhưng phụ nữ cũng có thể phát triển loại hoại tử này. Nhiễm trùng ở vùng sinh dục hoặc đường tiết niệu gây ra loại hoại tử này.

·         Meleney bị hoại tử. Loại hoại tử hiếm gặp này - còn được gọi là hoại tử hiệp đồng do vi khuẩn tiến triển - thường là một biến chứng của phẫu thuật. Những người bị chứng hoại tử của Meleney phát triển các tổn thương da đau đớn từ một đến hai tuần sau khi phẫu thuật.

Các yếu tố rủi ro

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ phát triển chứng hoại tử. Bao gồm các:

·         Bệnh tiểu đường. Nếu bạn bị tiểu đường, cơ thể của bạn không sản xuất đủ hormone insulin (giúp các tế bào của bạn hấp thụ lượng đường trong máu) hoặc kháng lại các tác động của insulin. Lượng đường trong máu cao cuối cùng có thể làm hỏng các mạch máu, làm giảm hoặc gián đoạn lưu lượng máu đến một phần cơ thể của bạn.

·         Bệnh mạch máu. Các động mạch bị xơ cứng và hẹp (xơ vữa động mạch) và cục máu đông cũng có thể cản trở dòng chảy của máu đến một vùng trên cơ thể bạn.

·         Chấn thương nặng hoặc phẫu thuật. Bất kỳ quá trình nào gây ra chấn thương cho da và mô bên dưới của bạn, bao gồm cả chấn thương hoặc tê cóng, đều làm tăng nguy cơ phát triển chứng hoại tử, đặc biệt nếu bạn có một tình trạng tiềm ẩn ảnh hưởng đến lưu lượng máu đến vùng bị thương.

·         Hút thuốc. Những người hút thuốc có nguy cơ bị hoại tử cao hơn.

·         Béo phì. Béo phì thường đi kèm với bệnh tiểu đường và bệnh mạch máu, nhưng chỉ riêng việc căng thẳng do tăng cân cũng có thể chèn ép các động mạch, dẫn đến giảm lưu lượng máu và tăng nguy cơ nhiễm trùng và vết thương kém lành.

·         Ức chế miễn dịch. Nếu bạn bị nhiễm vi rút gây suy giảm miễn dịch ở người (HIV) hoặc nếu bạn đang hóa trị hoặc xạ trị, thì khả năng chống lại nhiễm trùng của cơ thể bạn sẽ bị suy giảm.

·         Thuốc hoặc thuốc được tiêm. Trong một số trường hợp hiếm hoi, một số loại thuốc và loại thuốc bất hợp pháp được tiêm vào đã được chứng minh là có thể gây nhiễm vi khuẩn gây hoại tử.

·         Các biến chứng của COVID-19. Đã có một vài báo cáo về những người bị hoại tử khô ở ngón tay và ngón chân sau khi gặp các vấn đề về đông máu liên quan đến COVID-19 (rối loạn đông máu). Nghiên cứu thêm là cần thiết để xác nhận mối liên quan này.

Các biến chứng

Hoại tử có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng nếu nó không được điều trị ngay lập tức. Vi khuẩn có thể lây lan nhanh chóng đến các mô và cơ quan khác. Bạn có thể cần phải cắt bỏ một phần cơ thể (cắt cụt) để cứu mạng sống của mình.

Loại bỏ các mô bị nhiễm trùng có thể dẫn đến sẹo hoặc cần phải phẫu thuật tái tạo.

Phòng ngừa

Dưới đây là một số gợi ý để giúp bạn giảm nguy cơ phát triển chứng hoại tử:

·         Chăm sóc bệnh tiểu đường của bạn. Nếu bạn bị tiểu đường, hãy đảm bảo rằng bạn kiểm tra bàn tay và bàn chân của mình hàng ngày để tìm vết cắt, vết loét và các dấu hiệu nhiễm trùng, chẳng hạn như đỏ, sưng tấy hoặc chảy dịch. Yêu cầu bác sĩ kiểm tra bàn tay và bàn chân của bạn ít nhất mỗi năm một lần và cố gắng duy trì kiểm soát lượng đường trong máu của bạn.

·         Giảm cân. Cân nặng quá mức không chỉ khiến bạn có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường mà còn gây áp lực lên động mạch, làm co thắt lưu lượng máu và khiến bạn có nguy cơ bị nhiễm trùng và làm vết thương chậm lành.

·         Không sử dụng thuốc lá. Việc sử dụng các sản phẩm thuốc lá mãn tính có thể làm hỏng mạch máu của bạn.

·         Giúp ngăn ngừa nhiễm trùng. Rửa bất kỳ vết thương hở nào bằng xà phòng nhẹ và nước và cố gắng giữ chúng sạch sẽ và khô cho đến khi chúng lành lại.

·         Chú ý khi nhiệt độ giảm xuống. Da cóng có thể dẫn đến hoại tử vì tê cóng làm giảm lưu thông máu ở khu vực bị ảnh hưởng. Nếu bạn nhận thấy bất kỳ vùng da nào của mình trở nên nhợt nhạt, cứng, lạnh và tê sau khi tiếp xúc lâu với nhiệt độ lạnh, hãy gọi cho bác sĩ.

Chẩn đoán

Các xét nghiệm được sử dụng để giúp chẩn đoán chứng hoại tử bao gồm:

·         Xét nghiệm máu. Số lượng bạch cầu cao bất thường thường là dấu hiệu của nhiễm trùng. Bác sĩ của bạn cũng có thể yêu cầu xét nghiệm máu để tìm kiếm sự hiện diện của vi khuẩn cụ thể hoặc vi trùng khác.

·         Dịch hoặc nuôi cấy mô. Xét nghiệm chất lỏng từ vết phồng rộp trên da của bạn có thể được kiểm tra để tìm vi khuẩn có thể gây hoại tử. Bác sĩ có thể xem xét một mẫu mô dưới kính hiển vi để tìm các dấu hiệu của tế bào chết.

·         Các xét nghiệm hình ảnh. Chụp X-quang, chụp cắt lớp vi tính (CT) và chụp cộng hưởng từ (MRI) có thể cho thấy các cơ quan, mạch máu và xương của bạn. Bác sĩ có thể sử dụng kết quả của các xét nghiệm này để xác định mức độ lan rộng của chứng hoại tử khắp cơ thể bạn.

·         Phẫu thuật. Phẫu thuật có thể được thực hiện để nhìn rõ hơn bên trong cơ thể và tìm hiểu lượng mô bị nhiễm trùng.

Điều trị

Không thể cứu được mô bị hoại tử nhưng có thể thực hiện các bước để ngăn tình trạng hoại tử trở nên tồi tệ hơn. Điều trị càng nhanh thì cơ hội hồi phục của bạn càng cao.

Điều trị chứng hoại tử có thể bao gồm thuốc, phẫu thuật hoặc liệu pháp oxy cao áp - hoặc kết hợp các liệu pháp này - tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng của bạn.

Thuốc men

Thuốc để điều trị nhiễm trùng do vi khuẩn (kháng sinh) được truyền qua đường tĩnh mạch hoặc uống.

Thuốc giảm đau có thể được cho để giảm bớt sự khó chịu của bạn.

Phẫu thuật hoặc các thủ tục khác

Tùy thuộc vào loại hoại tử mà bạn mắc phải và mức độ nghiêm trọng của nó, bạn có thể cần nhiều lần phẫu thuật. Phẫu thuật hoại tử bao gồm:

·         Debridement. Loại phẫu thuật này được thực hiện để loại bỏ các mô bị nhiễm trùng và ngăn chặn sự lây lan của nhiễm trùng. Bác sĩ của bạn cũng có thể tiến hành phẫu thuật để sửa chữa bất kỳ mạch máu nào bị hỏng hoặc bị bệnh để khôi phục lưu lượng máu đến khu vực bị nhiễm trùng. Bác sĩ có thể kê một số loại thuốc kháng sinh cho đến khi hết nhiễm trùng.

·         Cắt cụt chi. Trong trường hợp hoại tử nghiêm trọng, bộ phận cơ thể bị nhiễm trùng - chẳng hạn như ngón chân, ngón tay, cánh tay hoặc chân - có thể cần được phẫu thuật cắt bỏ (cắt cụt). Sau này bạn có thể được lắp chân tay giả (chân tay giả).

·         Ghép da (phẫu thuật tái tạo). Đôi khi, phẫu thuật là cần thiết để sửa chữa da bị tổn thương hoặc để cải thiện sự xuất hiện của các vết sẹo liên quan đến hoại tử. Phẫu thuật như vậy có thể được thực hiện bằng cách sử dụng ghép da. Trong quá trình ghép da, bác sĩ sẽ loại bỏ da lành từ một phần khác của cơ thể - thường là nơi bị che khuất bởi quần áo của bạn - và cẩn thận trải nó lên vùng bị ảnh hưởng. Vùng da lành có thể được giữ cố định bằng băng hoặc bằng một vài mũi khâu nhỏ. Ghép da chỉ có thể được thực hiện nếu có đủ máu cung cấp cho khu vực đó.

Điều trị oxy bằng khí áp hyperbaric

Liệu pháp oxy cao áp được thực hiện bên trong một buồng được điều áp bằng oxy tinh khiết. Bạn thường nằm trên một chiếc bàn có đệm trượt vào một ống nhựa trong. Áp suất bên trong buồng sẽ từ từ tăng lên khoảng 2,5 lần áp suất khí quyển bình thường.

Khi bạn tiếp xúc an toàn với áp suất và oxy tăng lên, máu của bạn có thể mang nhiều oxy hơn. Máu giàu oxy làm chậm sự phát triển của vi khuẩn sống trong mô thiếu oxy và giúp vết thương bị nhiễm trùng dễ lành hơn.

Quá trình điều trị chứng hoại tử thường kéo dài khoảng 90 phút. Bạn có thể cần hai đến ba lần điều trị mỗi ngày cho đến khi hết nhiễm trùng.

Các biện pháp tự nhiên để điều trị chứng hoại tử

Nếu được phát hiện sớm khi các dấu hiệu đầu tiên xuất hiện, một chế độ ăn uống lành mạnh giàu dinh dưỡng có thể giúp cơ thể sửa chữa những tổn thương gây ra và chống lại nhiễm trùng do vi khuẩn. 

Vì vi khuẩn có thể tái tạo nhanh chóng nên cần phải được chú ý khẩn cấp. Nếu để quá lâu, cách khắc phục duy nhất là cắt cụt chân để ngăn nó lây lan sang các bộ phận khác của cơ thể. Điều trị nguyên nhân nói dối ngay lập tức là rất quan trọng. 

Các thứ sau giúp đỡ để tiêu diệt vi khuẩn và kích thích cơ thể để cung cấp máu đến khu vực này nếu áp dụng bên ngoài: aloe gel lô hội, giấm táo, hạt tiêu đen , dừa, comfrey (nén nóng), tỏi (nghiền nát), hạt nhục đậu khấu, ớt bột, dầu tamanu, dầu cây trà và nghệ.

Phòng ngừa bệnh hoại tử

Giữ cho vết thương sạch sẽ và vô trùng bằng cách rửa thật sạch tất cả vết thương bằng dung dịch sát trùng và thay băng thường xuyên. Để ý các dấu hiệu nhiễm trùng, chẳng hạn như chảy mủ, tấy đỏ, sưng tấy hoặc đau bất thường. Những người bị bệnh tiểu đường nên kiểm soát lượng đường trong máu của họ bằng thuốc thích hợp. Giáo dục về cách chăm sóc chân đúng cách là rất quan trọng đối với những người mắc bệnh tiểu đường. Họ nên thường xuyên kiểm tra bàn chân của mình để tìm bất kỳ dấu hiệu chấn thương hoặc thay đổi màu da. Bất kỳ chấn thương nhỏ nào cần được chăm sóc ngay lập tức. Họ nên cắt tỉa móng tay và đi giày vừa chân thoải mái.